Standplaats Tornio: Snus

Nu dat de sneeuw smelt, oh waarde lezers, komt in onze contreiën een winteroogst aan zwerfvuil bloot te liggen. Speciaal om die reden heb ik ondanks mijn gevorderde leeftijd een expeditie ondernomen naar de weg die Tornio met Haparanda verbindt om de bermen af te speuren naar een soort afval dat je in Nederland niet zo gauw langs de weg zal zien liggen. Het was wel even zoeken, want we hebben hier niet zoveel zwerfvuil (dat moderne cultuuraspect hebben wij Noorderlingen nog niet helemaal onder de knie), maar uiteindelijk had ik de kleine verzameling bijeengegaard welke op onderstaande illustratie te bewonderen valt. Wat het zijn? Snusdoosjes!

Ja, dat hebben jullie niet in Nederland: snusdoosjes van de merken Göteborgs rapé, Ettan, Granit, General en Kronan die allemaal worden gemaakt door het bedrijf Swedish Match. Het oudste merk, Röda lacket uit de 18de eeuw, tevens één van de duurste, zit er niet bij.

Snus (nuuska in het Fins) is een typisch Noordelijk tabaksprodukt. Het wordt gemaakt van ongefermenteerde, gepasteuriseerde tabak, welke wordt fijngemalen, bevochtigd en vermengd met zout, bikarbonaat en smaakstoffen. De wortels van snus liggen in de snuiftabak van de 18de eeuw, zoals de naam al doet vermoeden. De de Scandinavische snus wordt echter niet gesnoven , maar net als pruimtabak in de mond gestoken. Het verschil met pruimtabak is dat er niet op gekauwd wordt. Een gebruiker van losse snus draait er een balletje van dat pris of prilla wordt genoemd en steekt het onder de bovenlip, waar het urenlang kan blijven zitten. Omdat niet iedereen plakkerige tabakkorreltjes aan de vingers wil hebben, bieden alle merken hun snus ook voorverpakt in porties van 1 gram aan, in kleine buideltjes die lijken op minitheezakjes.

Snus heeft een hoger nicotinegehalte dan sigarettentabak, maar omdat het niet allemaal in de mond wordt opgenomen is de nicotinekick van een gemiddelde snusare ongeveer gelijk aan die van een gemiddelde sigarettenroker ,maar dan gelijkmatiger. De sterkste snus geeft een kick welke een kettingroker tevreden zou houden. Snus heeft meerdere voordelen ten opzichte van sigaretten. Omdat snus niet verbrandt wordt, levert snusgebruik geen brandgevaar op in tegenstelling tot roken. Tevens staat de snusare niet bloot aan de kankerverwekkende stoffen die men in tabaksrook kan aantreffen. Geen rook betekent ook geen aanslag op de longen, een reden waarom vele sporters in het Noorden snus gebruiken. Geen rook wil ook zeggen geen overlast voor anderen en daarmee kan snus dus zonder probleem in bars, restaurants en hotelkamers gebruikt worden. Zelfs wanneer het op straat terecht komt levert snus minder problemen op dan de filterpeuken van de sigarettenrokers.

Net als alle tabaksprodukten is snus verslavend en slecht voor de gezondheid (zoals ook vermeld staat op de doosjes op de foto boven), maar vergeleken met sigaretten valt de schade nog mee. Een reden dus voor de Zweedse producenten van snus om te hopen dat bij de toetreding van Zweden tot de Europese Unie een enorme markt voor hun produkt open zou liggen; helemaal met het rookverbod op openbare plaatsen in het verschiet. De Zweedse snusmakers dachten dat een groot deel van de Europese sigrattenrokers zou gaan overstappen op het, naar hun mening, veel minder gevaarlijke snus, wat gouden tijden zou opleveren voor de Zweedse tabaksindustie.

Helaas zorgde de Europese tabakslobby (in een monsterverbond met anti-tabaksactivisten, met name de fabrikanten van nicotinekauwgom) ervoor dat er een EU-directief werd uitgevaardigd dat de export verbood van tabaksprodukten welke waren bestemd voor oraal gebruik maar niet gerookt of gekauwd werden (overduidelijk specifiek gericht tegen de vrije concurrentie van snus met andere tabaksprodukten in Europa). Het gevolg was dat Finland de verkoop van snus verbood (aangezien het toch geen inheemse snusfabrikanten had en het aantal snusare in Finland niet meer dan 1% van de bevolking bedraagt). Import voor persoonlijk gebruik was en is nog wel toegestaan. Binnen de EU mag snus alleen verkocht worden in Zweden, dat een permanente uitzonderingspositie ten opzichte van snusgebruik heeft bewerkstelligd. Daarnaast wordt het in West-Europa alleen nog in Noorwegen verkocht.

De Europese exportdromen van de snusfabrikanten zijn dus stukgelopen, al proberen ze nog steeds in Brussel een voet tussen de deur te krijgen. De snustegenstanders hebben met het oog op een eventuele herroeping van het exportverbod al een ander directief in stelling gebracht waarin het gebruik van tabaksproducten met toegevoegde smaakstoffen wordt verboden (Dit treft naast bepaalde soorten pijp- en pruimtabak ook weer snus waarin altijd smaakjes als caramel, menthol, drop, cranberry  of pepermunt zijn verwerkt). Dit verbod, als het er komt, zou de verkoop in Zweden kunnen bedreigen. Doch daarmee is niet gezegd dat het de snusfabrikanten niet voor de wind gaat. De export naar de Verenigde Staten (waar lokale tabaksproducenten ook in de snusproduktie zijn gestapt), Canada en Rusland zit voortdurend in de lift en de binnenlandse consumptie is sinds de invoering van het rookverbod in openbare ruimten alleen maar toegenomen (ongeveer 10% van de bevolking gebruikt snus en het aantal rokers is navenant lager). En dankzij een recente belastingverhoging bestaat nu maarliefst 50% procent van hun omzet uit winst.

Omdat snus vochtig is, wordt het in koelkasten bewaard. Dit zijn enkele van de snuskasten in een speciaalzaak in Haparanda. Zoals u ziet, zijn er veel meer soorten snus dan het handjevol waarvan ik de verpakkingen langs de weg vond.

Haparanda, de twin city van Tornio, is de snushoofdstad van de wereld. Er wordt nergens zoveel snus verkocht als hier. De reden is simpel: de grens met Finland. 90% van de snusomzet hier, die goed is voor meer dan 120 miljoen kronen per jaar,  is te danken aan Finse klanten die vaak van verre komen om in Haparanda in te slaan. Snus is na Ikea de grootste trekpleister voor Finse bezoekers aan Haparanda. Er zijn twee snusgroothandels gevestigd en ook alle supermarkten verkopen het spul. De snus wordt meestal in rollen van tien doosjes van de hand gedaan. Zo’n rol, die in het Fins torni (torentje) wordt genoemd, kost ruwweg tussen de 25 en 50 Euro. Een Fin mag dertig doosjes, oftewel drie torni, invoeren voor persoonlijk gebruik, maar onder ons gezegd en gezwegen houdt men zich daar niet altijd aan… Menige Fin smokkelt ook wat doosjes mee voor vrienden en kennissen.

Ik zelf gebruik geen snus, maar dit is geheel uit vrije wil, in tegenstelling tot de inwoners van bijvoorbeeld Nederland die deze keuze niet hebben, omdat de winsten van de sigarettenfabrikanten beschermd moeten worden.